तर भारत सज्ज आहे

| सांगली समाचार वृत्त |

नवी दिल्ली - दि.१६ एप्रिल २०२४

इराणने इस्रायलवर जसा हल्ला केला तसा भारतावर कधी झाला तर आपल्या सैन्याची हवाई संरक्षण यंत्रणा लोकांना वाचवू शकेल का? भारताच्या संरक्षणात किती प्रकारच्या हवाई संरक्षण यंत्रणा आहेत ? ते कोणत्या प्रकारची शस्त्रे थांबवू शकतात, किती नष्ट करू शकतात. भारतावर इस्रायलचा हल्ला झाला तर भारतीय लष्कराची हवाई संरक्षण यंत्रणा शत्रूच्या क्षेपणास्त्रांपासून आणि ड्रोन हल्ल्यांपासून लोकांचे संरक्षण करू शकेल का? भारताकडे किती प्रकारची हवाई संरक्षण यंत्रणा आहे? ते कसे काम करतात? त्यांची श्रेणी काय आहे? जाणून घेऊ या.

INDIA on israel iran war या कार्यक्रमांतर्गत विविध श्रेणींच्या बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्रांपासून संरक्षण करण्यासाठी संरक्षण यंत्रणा तयार करण्यात आली आहे. यासाठी दोन स्तरित इंटरसेप्टर क्षेपणास्त्रे तयार करण्यात आली. हे आहेत- पृथ्वी एअर डिफेन्स (पीएडी), ज्याची क्षेपणास्त्रे खूप उंचीवर पोहोचू शकतात आणि शत्रूचे लक्ष्य नष्ट करू शकतात. दुसरे म्हणजे ऍडवान्सड एअर डिफेन्स (एएडी), त्याची क्षेपणास्त्रे कमी उंचीवरील लक्ष्य नष्ट करण्यासाठी डिझाइन केलेली आहेत. या क्षेपणास्त्र प्रणाली 5 हजार किलोमीटर किंवा त्याहून अधिक अंतरावरून येणारे हवाई धोके नष्ट करतात. कारण भारताला पाकिस्तान आणि चीनच्या बॅलेस्टिक क्षेपणास्त्रांचा नेहमीच धोका आहे. पीएडी प्रणालीच्या क्षेपणास्त्रांची रेंज 300 ते 2000 किलोमीटर आहे. ते जमिनीपासून 80 किलोमीटरवरील शत्रूचे लक्ष्य नष्ट करू शकतात. ही क्षेपणास्त्रे 6174 किमी/तास वेगाने शत्रूकडे जातात. यामध्ये पृथ्वी मालिकेतील सर्व क्षेपणास्त्रांचा समावेश आहे. जर आपण ऍडवान्सड एअर डिफेन्स म्हणजेच एएडी बद्दल बोललो तर त्याची क्षेपणास्त्रे वातावरणाच्या खाली जास्तीत जास्त 30 किलोमीटर उंचीपर्यंतचे लक्ष्य नष्ट करू शकतात. त्यांची ऑपरेशनल रेंज 150 ते 200 किलोमीटर आहे. ही क्षेपणास्त्रे 5556 किमी/तास वेगाने शत्रूवर हल्ला करतात

पहिला- लाँग रेंज इंटरसेप्शन म्हणजेच भारतीय बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र संरक्षण कार्यक्रम.

दुसरा- इंटरमीडिएट इंटरसेप्शन म्हणजेच S-400 ट्रायम्फ एअर डिफेन्स सिस्टम.

तिसरा- शॉर्ट रेंज इंटरसेप्शन म्हणजेच आकाश एअर डिफेन्स सिस्टीम आणि इतर यासारख्या.

चौथा- अतिशय कमी अंतरावरील इंटरसेप्शन म्हणजेच एमएएनपीएडी आणि विमानविरोधी तोफा.

भारतीय बॅलिस्टिक क्षेपणास्त्र संरक्षण कार्यक्रम

इंटरमीडिएट इंटरसेप्शन म्हणजेच S-400 एअर डिफेन्स सिस्टम

S-400 एकावेळी 72 क्षेपणास्त्रे डागू शकते. ही हवाई संरक्षण यंत्रणा हलवणे खूप सोपे आहे कारण ती 8X8 ट्रकवर बसवता येते. उणे 50 अंश ते उणे 70 अंश तापमानात काम करण्यास सक्षम असलेले हे क्षेपणास्त्र नष्ट करणे शत्रूसाठी खूप कठीण आहे. कारण त्याचे कोणतेही निश्चित स्थान नसते. त्यामुळे ते सहज शोधता येत नाही. S-400 क्षेपणास्त्र प्रणालीमध्ये चार प्रकारची क्षेपणास्त्रे आहेत ज्यांची रेंज 40, 100, 200 आणि 400 किमी आहे. ही यंत्रणा 100 ते 40 हजार फुटांच्या दरम्यान उडणारे प्रत्येक लक्ष्य ओळखून नष्ट करू शकते. S-400 क्षेपणास्त्र प्रणालीचे रडार अतिशय अत्याधुनिक आणि शक्तिशाली आहे. त्याचे रडार 600 किमी पर्यंतच्या रेंजमध्ये सुमारे 300 लक्ष्यांचा मागोवा घेऊ शकते. ही यंत्रणा क्षेपणास्त्र, विमान किंवा ड्रोनद्वारे कोणत्याही प्रकारच्या हवाई हल्ल्याचा सामना करण्यास सक्षम आहे.

पेचोरा क्षेपणास्त्र प्रणाली

पेचोरा हे जमिनीवरून हवेत मारा करणारे क्षेपणास्त्र आहे. भारताकडे 30 स्क्वाड्रन आहेत. जे वेगवेगळ्या सीमेवर सुरक्षेसाठी तैनात आहेत. याचे 12 प्रकार आहेत, जे जगभरातील 31 देश वापरत आहेत. त्यात बसवलेल्या क्षेपणास्त्राचे वजन 953 किलो आहे. त्याच्या नाकावर एक 60 किलो खंडित उच्च स्फोटक शस्त्र ठेवलेले आहे. त्याची ऑपरेशनल रेंज 3.5 ते 35 किमी आहे. ते कमाल 59 हजार फूट उंचीवर पोहोचू शकते. त्याचा वेग 3704 ते 4322 किमी/तास इतका आहे. पेचोरा क्षेपणास्त्राची सर्वात खास गोष्ट म्हणजे कमी उंचीवर उडणाऱ्या लक्ष्यांना नष्ट करण्याची ताकद.याचे रडार 32 ते 250 किलोमीटरच्या रेंजमध्ये शत्रूवर लक्ष ठेवते. हे क्षेपणास्त्र थोड्या जुन्या तंत्रज्ञानावर म्हणजेच रेडिओ कमांड गाईडन्स सिस्टमवर काम करते. कोणतेही आधुनिक विमान सर्व काही बंद करू शकते परंतु ते त्याचा रेडिओ बंद करू शकत नाही. जर शत्रूचे विमान किंवा हेलिकॉप्टर रेडिओ बंद करू शकत नसेल तर हे क्षेपणास्त्र ते नष्ट करेल. हे लहान ड्रोन देखील नष्ट करते.

आकाश हवाई संरक्षण प्रणाली

आकाश क्षेपणास्त्र प्रणालीच्या एका युनिटमध्ये चार क्षेपणास्त्रे आहेत. जे वेगवेगळे लक्ष्य नष्ट करू शकतात. देशात याचे 3 प्रकार आहेत - पहिले आकाश एमके - त्याची श्रेणी 30किमी आहे. दुसरा एमके-2 - श्रेणी 40किमी आहे. तिसरा एनजी - श्रेणी 80किमी आहे. आकाश-एनजी 20 किमीची उंची गाठू शकते आणि शत्रूची विमाने किंवा क्षेपणास्त्रे नष्ट करू शकते. त्याचा वेग 3087 किमी/तास आहे. आकाश-एनजीमध्ये ड्युअल पल्स सॉलिड रॉकेट मोटर आहे, ज्यामुळे त्याचा वेग वाढतो. त्याची श्रेणी 40 ते 80 किमी आहे. यात सक्रिय इलेक्ट्रॉनिक स्कॅन केलेले ॲरे मल्टी-फंक्शन रडार देखील आहे जे एकाच वेळी अनेक शत्रू क्षेपणास्त्रे किंवा विमाने स्कॅन करू शकतात. आकाश-एनजीचे एकूण वजन 720 किलो आहे. त्याची लांबी 19 फूट आणि व्यास 1.16 फूट आहे. ते 60 किलो वजनाची शस्त्रे स्वतःसोबत नेऊ शकते. आकाश-एनजी क्षेपणास्त्राची जुनी आवृत्ती चीनसोबतच्या सीमावादाच्या वेळी लडाखमधील प्रत्यक्ष नियंत्रण रेषेवर (एलएसी) तैनात करण्यात आली होती.

स्पायडर... वेग इतका की रडारही पकडू शकत नाही

तो सीमेभोवती तैनात केल्यास शत्रूचा कोणताही हवाई हल्ला निरुपयोगी ठरेल. इतर हवाई संरक्षण प्रणालींच्या तुलनेत ती हलकी, मारक आणि अचूक आहे. या क्षेपणास्त्राद्वारे तुम्ही विमान, लढाऊ विमाने, हेलिकॉप्टर, ड्रोन किंवा अचूक मार्गदर्शित क्षेपणास्त्रांना लक्ष्य करू शकता. स्पायडरचे दोन प्रकार आहेत. स्पायडर-एसआर म्हणजेच लहान श्रेणी. दुसरा स्पायडर-एमआर म्हणजेच मध्यम श्रेणी. दोघेही सर्व ऋतूंमध्ये काम करतात. स्पायडर क्षेपणास्त्रांचे दोन प्रकार आहेत. स्पायडर पायथन-5 चे वजन 105 किलो आहे. तर डर्बीचे वजन 118 किलो आहे. पायथन सुमारे 40 किमी हवाई संरक्षण प्रदान करतो. तर, स्पायडर एमआर आणि एलआर (लाँग रेंज) पासून 80 कि.मी. ही दोन्ही क्षेपणास्त्रे 360 अंशात फिरू शकतात आणि फायर करू शकतात. पायथन 10.2 फूट लांब आहे. तर, डर्बी 11.11 फूट आहे. पायथन 11 किलो आणि डर्बी 23 किलो वजनाचे वॉरहेड वाहून नेऊ शकते. पायथनची रेंज 20 किमी आहे तर डर्बीची 50 किमी आहे. अजगर 30 हजार फूट उंचीवर पोहोचू शकतो. तर, डर्बी 52 हजार फूट उंचीवर पोहोचते. त्याचा वेग सर्वात धोकादायक आहे. ही क्षेपणास्त्रे 4900 किमी/तास वेगाने लक्ष्याकडे झेपावतात. लक्ष्य लॉक केल्यानंतर दोन्ही क्षेपणास्त्रे गोळीबार करा. नष्ट करेपर्यंत पाठलाग सोडत नाहीत.

9के33 ओएसए एके संरक्षण प्रणाली

INDIA on israel iran war ही एक हवाई संरक्षण प्रणाली आहे जी सहजपणे कुठेही नेली जाऊ शकते. हे जमिनीवरून हवेत मारा करणारे कमी पल्ल्याचे क्षेपणास्त्र आहे. हे 17.5 टन वजनाच्या बीएमपी वाहनावर बसवले आहे. हे 5 सैनिक मिळून चालवतात. त्याची ऑपरेशनल रेंज 15 ते 18 किलोमीटर आहे. हे कमाल 80 किमी/तास वेगाने धावू शकते. यातील क्षेपणास्त्रांची रेंज 15 किलोमीटर आहे. ते जास्तीत जास्त 3704 किमी/तास वेगाने शत्रूवर हल्ला करते

एलआरएसएएम क्षेपणास्त्र प्रणाली

भारताने एलआरएसएएम क्षेपणास्त्र बनवले आहे. हे स्वदेशी बनावटीचे क्षेपणास्त्र आहे ज्याचा पल्ला ४०० किलोमीटर आहे. हे शत्रूची विमाने, लढाऊ विमाने, रॉकेट, हेलिकॉप्टर किंवा क्षेपणास्त्रे पाडण्यास सक्षम आहे. ते 350 ते 400 किलोमीटरपर्यंत हल्ला करू शकतात. सध्या 70 किलोमीटरचा पल्ला असणारे क्षेपणास्त्र बनवण्यात आले आहे. इस्त्रायलच्या आयर्न डोमप्रमाणेच काम करणारी ही क्षेपणास्त्र प्रणाली असेल. ते 16 किलोमीटरच्या कमाल उंचीवर पोहोचू शकते. याच्या मागून धूर निघत नसल्याने तो शोधणे कठीण होईल.

2के 2 कुब क्षेपणास्त्रे

INDIA on israel iran war ही पृष्ठभागावरून हवेत कमी आणि मध्यम पातळीची हवाई संरक्षण प्रणाली आहे. त्याच्या रडारची रेंज 75 किलोमीटर आहे. यामध्ये प्रक्षेपक आणि क्षेपणास्त्राचे एकूण वजन 599 किलो आहे. त्याच्या क्षेपणास्त्रांमध्ये फ्रॅगमेंटेशन ब्लास्ट वॉरहेड्स आहेत. कमाल श्रेणी 24 किलोमीटर आहे. त्याची क्षेपणास्त्रे कमाल 46 हजार फूट उंचीपर्यंत पोहोचू शकतात. क्षेपणास्त्रे 3457 किमी/तास वेगाने शत्रूच्या दिशेने जातात

क्यूआरएसएएम क्षेपणास्त्र प्रणाली

INDIA on israel iran war ही क्षेपणास्त्रे स्वदेशी रेडिओ फ्रिक्वेन्सी सीकर्सने सुसज्ज आहेत. याशिवाय या प्रणालीमध्ये मोबाईल लाँचर, ऑटोमेटेड कमांड आणि कंट्रोल सिस्टीम, पाळत ठेवणे आणि मल्टी-फंक्शन रडार देखील आहे. हे क्षेपणास्त्र डागल्यानंतर ते विसरून जा. तो पाठलाग करून त्याच्या लक्ष्याला मारतो.एचएमएक्स /टीएनटी किंवा प्री-फ्रॅगमेंटेड वॉरहेड क्यूआरएसएएम वर माउंट केले जाऊ शकतात. वॉरहेडचे वजन 32 किलो असू शकते. क्षेपणास्त्राची रेंज 3 ते 30 किमी आहे. ते 98 फूट ते 33 हजार फूट उंचीवर पोहोचू शकते. त्याची कमाल गती मॅक 4.7 म्हणजे 5757.70 किमी/तास आहे, ती सहा ट्यूब लाँचर ट्रकमधून उडवली जाऊ शकते.

एमआरएसएएम हवाई संरक्षण प्रणाली

INDIA on israel iran war जमिनीवरून हवेत मारा करणारी क्षेपणास्त्रे शत्रूची विमाने, हेलिकॉप्टर, सबसोनिक किंवा सुपरसॉनिक क्रूझ क्षेपणास्त्रे पाडू शकतात.एमआरएसएएम चे वजन सुमारे 275 किलो आहे. लांबी 4.5 मीटर आणि व्यास 0.45 मीटर आहे. या क्षेपणास्त्रावर 60 किलोचे वॉरहेड लोड केले जाऊ शकते. एकदा लाँच झाल्यावर, एमआरएसएएम थेट आकाशात 16 किमी पर्यंतच्या लक्ष्यांवर मारा करू शकते. तथापि, त्याची श्रेणी 0.5 किमी ते 100 किमी आहे. त्याचा वेग 680 मीटर प्रति सेकंद म्हणजे 2448 किमी/तास आहे. त्याचा वेगही त्याला अत्यंत प्राणघातक बनवतो.